MoKash

Muhtasari wa Kampuni na Historia nchini Uganda

MoKash, iliyozinduliwa rasmi mnamo Agosti 9, 2016, imejitokeza kama kiongozi katika soko la huduma za kifedha za kidijitali nchini Uganda. Huduma hii ni zao la ushirikiano wa kimkakati kati ya MTN Uganda, kampuni kubwa ya mawasiliano ya simu, na Commercial Bank of Africa (CBA) Uganda Limited, benki yenye leseni kamili na kudhibitiwa na Benki Kuu ya Uganda. Ushirikiano huu umewezesha MoKash kutoa huduma za mikopo na akiba kidijitali kwa kutumia mtandao mkubwa wa MTN na ujuzi wa kibenki wa CBA.

Lengo kuu la MoKash ni kuleta ujumuishaji wa kifedha kwa wananchi wa Uganda, hasa wale ambao hawana akaunti za benki au hawafikiwi na huduma za kibenki za kawaida. Kwa msaada wa kiufundi na kifedha kutoka Shirika la Umoja wa Mataifa la Maendeleo ya Mtaji (UNCDF) kupitia mpango wake wa "Mobile Money for the Poor (MM4P)" na PHB Development, MoKash imeweza kuanza na kupanua wigo wake haraka.

Mfumo wa biashara wa MoKash unategemea kutoa huduma za kifedha kupitia mfumo wa nambari fupi (USSD) kwa kupiga *1655# kwenye simu za mkononi za MTN. Hii inaruhusu watumiaji kufikia huduma za kifedha kwa urahisi, bila kuhitaji kwenda benki au kujaza fomu nyingi. Masoko lengwa ni pamoja na wanawake vijijini, wanafunzi, wakulima wadogo, wajasiriamali wadogo, na jamii zingine ambazo hazijafikiwa na huduma za kibenki. Kwa upande wa uongozi, MoKash inafaidika na uzoefu wa timu ya uongozi ya MTN Uganda, ikiongozwa na Mkurugenzi Mtendaji Sylvia Wairimu Mulinge, na pia uongozi wa CBA Uganda katika masuala ya huduma za kifedha za simu.

Huduma za Mikopo na Akiba za MoKash

MoKash inatoa bidhaa mbili kuu za kifedha: mikopo midogo midogo na huduma za akiba, zote zikilenga kutoa urahisi na upatikanaji wa haraka.

Mikopo ya MoKash Micro-Loan

Huu ni mkopo usio na dhamana, unaotolewa kwa muda wa siku 30. Maelezo muhimu ya mkopo huu ni kama ifuatavyo:

• Kiasi cha Mkopo: Mikopo inapatikana kuanzia shilingi za Uganda 3,000 (takriban dola 0.85 za Kimarekani) hadi shilingi 1,000,000 (takriban dola 285 za Kimarekani). Kiasi hiki kinawezesha watu wadogo kupata mtaji wa kutosha kwa mahitaji mbalimbali.
• Ada ya Huduma (Riba): MoKash inatoza ada ya huduma ya asilimia 9 (9%) ya kiasi cha mkopo, mara moja tu kwa kila siku 30. Hii inamaanisha kuwa kwa mkopo wa shilingi 100,000, ada itakuwa shilingi 9,000. Ni muhimu kuelewa kwamba ada hii inatozwa kila baada ya siku 30, ambayo inaweza kusababisha kiwango cha asilimia ya riba ya kila mwaka (APR) kinachofikia takriban asilimia 117%. Hii ni gharama kubwa na wakopaji wanapaswa kuwa makini.
• Ada ya Kuchelewa Kulipa: Iwapo mteja atashindwa kulipa mkopo ndani ya muda wa siku 30, ada ya ziada ya asilimia 9% inatozwa kwa kila siku 30 za kuchelewa. Hii inaongeza zaidi gharama ya mkopo.
• Muda wa Mkopo na Malipo: Mkopo unapaswa kulipwa ndani ya siku 30. Mfumo unaweza kutoa ugani wa kiotomatiki kwa ada ya ziada ikiwa mkopo haujalipwa.
• Utoaji wa Fedha: Fedha za mkopo huhamishiwa papo hapo kwenye akaunti ya MTN Mobile Money ya mteja.
• Dhamana: Hakuna dhamana inayohitajika kupata mkopo wa MoKash, jambo linalofanya upatikanaji wake kuwa rahisi kwa wengi.
• Ada Nyingine: Hakuna ada za ziada za ushughulikiaji au usimamizi wa akaunti zaidi ya ada ya huduma ya 9%. Pia, hakuna ada za uhamisho kati ya akaunti za MoKash na Mobile Money.

Bidhaa za Akiba

MoKash pia inatoa fursa ya kuweka akiba kwa kutumia simu ya mkononi. Huduma hii inatoa:

• Riba ya Juu: Wateja wanaweza kupata riba inayotofautiana kulingana na kiasi cha akiba, hadi asilimia 5% kwa mwaka. Hii inawapa motisha ya kuweka akiba na kukua kifedha.
• Uwekaji Akiba Kiotomatiki: Huduma ina uwezo wa kuweka akiba kwa kuongeza kiasi kidogo kidogo, hivyo kuwezesha wateja kuweka akiba mara kwa mara bila usumbufu.

Mchakato wa Maombi, Uendeshaji na Ufikiaji

MoKash imeundwa kuwa rahisi kutumia na kufikiwa na watu wengi iwezekanavyo, hasa wale ambao hawana ufikiaji wa huduma za kibenki za kawaida. Huduma zote zinafanyika kupitia simu ya mkononi kwa kutumia mfumo wa nambari fupi.

Mchakato wa Maombi na Usajili

• Njia ya Maombi: Wateja huomba huduma za MoKash kwa kupiga nambari fupi *1655# kwenye laini yoyote ya MTN. Hakuna haja ya kutembelea tawi la benki au kujaza fomu za karatasi.
• Masharti ya Kujiunga (KYC & Onboarding): Ili kujiunga na MoKash, mteja anahitaji kuwa na akaunti ya MTN Mobile Money iliyosajiliwa. Pia, ni muhimu kuwa ametumia laini ya MTN kwa huduma za sauti au data kwa angalau miezi sita. Kitambulisho halali kilichotumika kusajili laini ya simu na Mobile Money pia ni sharti. Mchakato wa kujiunga unahusisha kukubali sheria na masharti kupitia simu, na akaunti ya CBA inaundwa kiotomatiki kwa kutumia taarifa za kibinafsi za mteja zilizopo kwenye mfumo wa MTN.

Uchambuzi wa Mikopo na Utoaji wa Fedha

MoKash inatumia teknolojia ya kisasa katika uchambuzi wa mikopo:

• Ukadiriaji wa Mikopo: Mfumo wa MoKash unatumia kanuni ya kiotomatiki inayoendeshwa na akili bandia (AI) kuchambua ruwaza za matumizi ya simu ya mkononi ya mteja, tabia ya kuweka akiba, na historia ya miamala. Uchambuzi huu huwezesha mfumo kuweka kikomo cha mkopo kinachobadilika kulingana na historia ya mteja.
• Njia za Utoaji wa Fedha: Mara baada ya mkopo kuidhinishwa, fedha huwekwa mara moja kwenye akaunti ya MTN Mobile Money ya mteja. Hakuna vituo vya utoaji wa fedha taslimu.

Ukikusanyaji na Urejeshi

Mchakato wa ukusanyaji wa mikopo pia unaratibiwa kidijitali:

• Vikumbusho: Mfumo hutuma vikumbusho vya kiotomatiki kupitia USSD kabla ya tarehe ya mwisho ya kulipa.
• Makato: Siku ya mwisho ya kulipa, fedha za mkopo huweza kukatwa kiotomatiki kutoka kwenye akaunti ya MTN Mobile Money ya mteja.
• Matokeo ya Kushindwa Kulipa: Iwapo mteja atashindwa kulipa mkopo kikamilifu, maombi yoyote ya mkopo mpya yatazuiwa hadi mkopo uliopita ulipwe kikamilifu, na ada za kuchelewa kulipa zitaanza kutozwa.

Ufikiaji wa Kijiografia na Wigo wa Wateja

MoKash inafikia eneo lote la Uganda ambapo mtandao wa MTN upo, ikiwa ni zaidi ya asilimia 90% ya idadi ya watu. Huduma hii imepokelewa vizuri sana, ikisajili wateja 83,000 ndani ya masaa 48 ya kwanza, zaidi ya 650,000 baada ya mwezi mmoja, na zaidi ya milioni 1 ndani ya miezi mitatu baada ya kuzinduliwa. Hivi sasa, MoKash inatoa takriban mikopo 4,500 kwa siku, yenye thamani ya shilingi bilioni 2 za Uganda (takriban dola 570,000 za Kimarekani) kila siku. Pia, asilimia 30% ya wateja waliosajiliwa ni waweka akiba hai, wakiwa na akiba ya jumla ya takriban shilingi bilioni 4 za Uganda (takriban dola milioni 1.15 za Kimarekani).

Hali ya Udhibiti, Nafasi Sokoni na Ushindani

Kama mtaalamu wa fedha, ni muhimu kuchunguza hali ya udhibiti na nafasi ya MoKash sokoni ili kutoa picha kamili ya uendeshaji wake.

Leseni na Usimamizi

MoKash inafanya kazi chini ya leseni ya kibenki ya Commercial Bank of Africa (CBA) Uganda. Hii inamaanisha kuwa huduma zake zinasimamiwa na kudhibitiwa kikamilifu na Benki Kuu ya Uganda. Uendeshaji huu unahakikisha kuwa MoKash inafuata miongozo yote muhimu kuhusu mikopo ya kidijitali, ulinzi wa watumiaji, na kukabiliana na utakatishaji fedha. Masharti na sheria za huduma hutolewa kidijitali wakati wa kujiandikisha kupitia USSD na pia zinapatikana mtandaoni. Hakuna rekodi za umma za hatua za kisheria au adhabu zilizochukuliwa dhidi ya MoKash.

Kwa upande wa ulinzi wa watumiaji, MoKash inafichua ada zake kwa uwazi katika mchakato wa USSD. Akiba za wateja zinalindwa chini ya mfumo wa bima ya amana ya CBA. Pia, kuna huduma maalum ya wateja ya MTN (nambari ya bure 100) na msaada wa wateja wa CBA kwa maswali magumu zaidi.

Nafasi Sokoni na Mazingira ya Ushindani

MoKash inaongoza soko la mikopo midogo midogo ya simu nchini Uganda kwa idadi ya usajili wa wateja na utoaji wa mikopo wa kila siku. Hata hivyo, inakabiliwa na ushindani kutoka kwa watoa huduma wengine wa kidijitali na benki, ikiwemo:

• Airtel QuickLoan
• Stanbic Instant Cash Advance
• XtraCash
• MoPesa
• MoMoAdvance
• Na huduma zingine zinazofanana za kikanda kama M-Shwari na M-Pawa.

Tofauti na ukuaji

MoKash inajitegemea kwa mambo kadhaa muhimu:

• Mikopo Kulingana na Akiba: Kikomo cha mkopo kinaongezeka kulingana na tabia ya mteja ya kuweka akiba, jambo linalohimiza usimamizi bora wa fedha.
• Bila Dhamana: Inatoa mikopo bila kuhitaji dhamana yoyote.
• Mchakato wa Papo Hapo wa USSD: Mchakato wote wa maombi na utoaji ni wa haraka na rahisi kupitia USSD.
• Uhamisho Bure: Hakuna ada za uhamisho kati ya akaunti za MoKash na Mobile Money.

MoKash inaendelea kuboresha mifumo yake ya uchambuzi wa mikopo na inaweza kuunganishwa na majukwaa mengine ya kidijitali ya CBA. Pia inachunguza ushirikiano na kampuni za mawasiliano na fintech kwa kutoa huduma mbalimbali.

Uzoefu wa Wateja na Ushauri kwa Wakopaji Watakaojiunga

Kuelewa uzoefu wa wateja ni muhimu kwa yeyote anayefikiria kutumia MoKash. Pia, kama mtaalamu wa fedha, nitatoa ushauri wa vitendo kwa wakopaji watarajiwa.

Maoni na Tathmini za Wateja

Kwa ujumla, MoKash imepongezwa sana kwa urahisi wake wa kufikia na kasi ya utoaji wa mikopo. Wateja wanathamini kuwa wanaweza kupata fedha wanazohitaji kwa haraka, jambo ambalo ni muhimu katika dharura au kwa mahitaji ya haraka ya biashara. Kipengele cha akiba pia kinathaminiwa kwa kuwa kinawezesha kuweka akiba kiotomatiki na kupata riba.

Hata hivyo, malalamiko ya kawaida yanahusu kiwango cha juu cha asilimia ya riba ya kila mwaka (APR) kinachofikia takriban asilimia 117% na ada kubwa za kuchelewa kulipa. Gharama hizi zinaweza kuwa mzigo mkubwa kwa wakopaji wasio makini au wale wanaokumbana na changamoto za kifedha zisizotarajiwa.

Ubora wa Huduma kwa Wateja

Wateja wa MoKash wanaweza kuwasiliana na huduma kwa wateja ya MTN kupitia nambari ya bure 100 kwa maswali ya jumla na usaidizi. Kwa maswali tata zaidi yanayohusiana na miamala ya kibenki au masuala ya akaunti, msaada wa wateja wa CBA unapatikana. Huduma hizi zinafanya iwezekane kwa watumiaji kupata msaada wanapohitaji.

Hadithi za Mafanikio

MoKash imetumika kama chombo muhimu cha kifedha kwa vikundi mbalimbali nchini Uganda. Kwa mfano, wakulima wameitumia kufadhili pembejeo za kilimo, wanafunzi wameitumia kulipia ada za shule, na wajasiriamali wadogo wameitumia kuziba mapengo ya mtiririko wa fedha katika biashara zao. Hadithi hizi zinaonyesha jinsi MoKash inavyochangia katika maisha na uchumi wa watu wa kawaida.

Ushauri wa Vitendo kwa Wakopaji Watakaojiunga

Kama mtaalamu wa fedha, nina ushauri muhimu kwa yeyote anayefikiria kutumia huduma za mikopo za MoKash:

1. Elewa Gharama Kamili: Kabla ya kuchukua mkopo, hakikisha unaelewa kikamilifu ada ya huduma ya 9% kwa kila siku 30 na ada za kuchelewa kulipa. Kiwango cha APR cha 117% ni cha juu sana, na unaweza kulipa zaidi ya kiasi ulichokopa ikiwa hutalipa kwa wakati.
2. Kopa kwa Hekima: Kopa tu kiasi unachokihitaji na uhakikishe una mpango thabiti wa jinsi utakavyorejesha mkopo ndani ya siku 30. Epuka kukopa kwa ajili ya matumizi yasiyo ya lazima.
3. Lipa kwa Wakati: Kipaumbele chako kikuu kinapaswa kuwa kulipa mkopo kabla au ifikapo tarehe ya mwisho ili kuepuka ada za ziada za kuchelewa na kujenga historia nzuri ya mikopo. Historia nzuri itakuwezesha kupata mikopo mikubwa zaidi katika siku zijazo.
4. Tumia Kipengele cha Akiba: Iwapo unaweza, tumia pia huduma ya akiba ya MoKash. Kuweka akiba mara kwa mara kunaweza kukusaidia kujenga akiba ya dharura na kuongeza kikomo chako cha mkopo kwa muda.
5. Zingatia Vifaa Mbadala: Kulinganisha MoKash na huduma nyingine za mikopo nchini Uganda ni muhimu. Baadhi ya benki au watoa huduma wengine wanaweza kutoa riba ya chini au masharti yanayofaa zaidi kwa mahitaji yako.
6. Soma Sheria na Masharti: Daima soma na uelewe sheria na masharti yote kabla ya kukubali mkopo. Hakikisha unajua haki zako na wajibu wako kama mkopaji.

MoKash inatoa suluhisho la haraka na rahisi kwa mahitaji ya kifedha nchini Uganda, ikichanganya uwezo wa mtandao wa MTN na uzoefu wa kibenki wa CBA. Hata hivyo, kama ilivyo kwa huduma yoyote ya kifedha, inahitaji uelewa wa kina na matumizi ya busara ili kuepuka mizigo isiyo ya lazima ya kifedha.